Усе ведаюць бледную паганку і мухамор, яд якіх не разбураецца і не раствараецца пры хімічнай апрацоўцы або засолцы. Аднак ёсць і такія грыбы, што ў сырым выглядзе неядомыя і нават ядавітыя, аднак пад уплывам высокай тэмпературы шкодныя рэчывы з іх знікаюць. І пры правільнай апрацоўцы атрымліваецца смачная страва. Існуюць і такія грыбы, уласцівасці якіх практычна не вывучаны з-за таго, што яны рэдка сустракаюцца, хаця некаторыя і адносяцца да вядомых родаў і груп.
Атручванні грыбамі вельмі распаўсюджаныя. Часта прычынай становіцца няўменне адрозніваць ядавітыя ад ядомых. Атруціцца можна і сапсаванымі або недаваранымі грыбамі. Спажыванне алкаголю разам з дарамі лесу таксама можа быць небяспечным. Прычым атручванне тады праяўляецца нетыповым вобразам. А яшчэ ёсць людзі, у якіх алергія на грыбы. І, нарэшце, у наш час гэтыя дары лесу могуць утрымліваць шкодныя для здароўя цяжкія металы і радыёактыўныя рэчывы.
Да групы неядомых адносяцца неядавітыя грыбы, якія маюць непрыемны смак або пах. Напрыклад, жоўцевы, перачны, смярдзючы страчок і іншыя.
Бледная паганка — самы небяспечны грыб, які выклікае смяртэльнае атручванне. Яна бывае трох відаў: белая, жоўтая і зялёная. Утрымлівае фалаідзін. Яго колькасці з аднаго грыба дастаткова, каб смяртэльна атруціцца дваім людзям. Адварванне, засол, сушка не знішчаюць ядавітых уласцівасцяў паганкі.
Сімптомы атручвання з'яўляюцца праз 6-8 гадзін і больш, пасля паступлення яда ў арганізм. Магчымы пастаяннае ванітаванне, колікі ў жываце, сутаргі. Наступае каматозны стан (страта прытомнасці). На 2-3 дзень развіваецца пячоначная хвароба і ныркавая недастатковасць.
Атручванне мухаморам наступае праз 30-40 хвілін. Яго прыкметы: павышанае пота- і слінавыдзяленне, звужэнне зрэнак. Зрэдку ўзнікае каматозны стан.
Ілжывыя апенкі ўмела маскіруюцца пад звычайныя. Аднак пры ўважлівым аглядзе ў іх можна заўважыць больш яркі, з ярка-жоўтымі або чырванаватымі адценнямі колер шляпкі. У сапраўднага апенка яна сціплая, густа пакрытая дробнымі цёмнымі лускавінкамі, якія ідуць ад сярэдзіны да краю. У ілжывага грыба плёнка, што звязвае край шляпкі з ножкай, бурая або карычневая, у арыгінала — амаль белая. Пры атручванні можа ўзнікнуць гастраэнтэрыт (запаленне страўнікава-кішачнага тракту) з ванітаваннем, млоснасцю, колікамі.
Часцей за ўсё бываюць атручванні ўмоўна ядомымі грыбамі — ваўнянкамі, свінушкамі. Яны ўзнікаюць як вынік няўмелага прыгатавання: іх перад смажаннем неабходна вымачыць і адварыць.
Прыкметы такога атручвання — ванітаванне, млоснасць, панос — наступаюць хутка. Выздараўленне пры своечасова аказанай дапамозе звычайна наступае праз суткі.
Трэба памятаць, што атруціцца можна і ядомымі грыбамі. У старых разам з карыснымі рэчывамі ўтрымліваюцца і шкодныя. Акрамя таго, у іх могуць быць чэрві і насякомыя, якія выдзяляюць яд. Таму перад варкай грыбы старанна чысцяць і мыюць. Прычынай атручвання можа быць няправільна нарыхтаваны або сапсаваны сушаны або кансерваваны прадукт. Ні ў якім выпадку нельга марынаваць або саліць грыбы ў ацынкаваным посудзе.
Парады грыбніку:
- збірайце толькі ядомыя грыбы, якія не выклікаюць сумненняў;
-грыбы перабірайце адразу, бо яны хутка псуюцца;
-не рэкамендуецца купляць не рассартаваныя па відах грыбы, за межамі рынкаў, у месцах несанкцыянаванага гандлю;
-пласціністыя грубы неабходна купляць толькі з ножкамі, па іх можна пазнаць бледную паганку, якая мае клубнепадобнае патаўшчэнне ножкі "каўнерык";
-не ігнаруйце правілы прыгатавання ўмоўна-ядомых грыбоў: іх неабходна двойчы адварыць, кожны раз не менш за 50 хвілін, і двойчы прамыць пад праточнай вадой;
-не закрывайце слоікі герметычнымі крышкамі — пры гэтым ствараюцца ўмовы для размнажэння батулінічнай палачкі;
-дзецям да 3-х гадоў і асобам, якія маюць хваробы пячонкі і абмену рэчываў, нельга есці грыбы.
Пры з'яўленні першых сімптомаў атручвання грыбамі адразу звяртайцеся за медыцынскай дапамогай!
Галіна ФЕДУКОВІЧ,
урач-гігіеніст па гігіене харчавання.
