10 верасня—Сусветны дзень папярэджання самазабойстваў
Зыходзячы з рэалій сучаснасці, узнікае неабходнасць пазнаёміць нашых чытачоў з прыёмамі аказання першай дапамогі і самадапамогі пры вострай стрэсавай сітуацыі. Здольнасць справіцца з ёй на працягу некалькіх хвілін ці нават секунд—асноўная ўмова эмацыянальнага выжывання і фізічнага здароўя. Штодзённа кожны з нас сустракаецца са стрэсам, але ён не заўсёды выклікае бяспечныя наступствы для здароўя. Толькі стрэс, які перавышае рэзервовыя сілы арганізма, можа прывесці да вострага стану, пры якім патрабуецца медыцынская дапамога.
Стрэс выклікае не толькі негатыўная з'ява, але і радасная падзея.
Існуе тры віды спосабаў зняцця эмацыянальнай напругі:
—рэлаксатары, якія дапамагаюць пераадолець унутраную напругу (прымяненне рэлаксацыі, расслаблення);
—прыёмы, якія адцягваюць увагу;
—высновы і жэсты, што знімаюць напругу.
Першая дапамога пры вострай стрэсавай сітуацыі:
1. Ні ў якім разе не прымайце ніякіх рашэнняў у такім стане. Выключэнні—пры стыхійных бедствах, калі справа ідзе аб выратаванні жыцця.
2. Лічыце ад 10 у адваротным парадку.
3. Знайдзіце месца, дзе зможаце пабыць у адзіноце.
4. Змачыце лоб, скроні і артэрыі на руках халоднай вадой.
5. Павольна агледзьцеся, пераво-дзячы позірк з аднаго прадмета на другі, у думках апішыце іх знешні выгляд. Засяродзьцеся на тым, што бачыце, на кожным прадмеце асобна, накіруйце ўвагу на рацыянальнае ўспрыняцце наваколля і абстаноўкі. Выпіце вады.
6. Выпрастайцеся, пастаўце ногі на шырыні плеч і на выдыху схіліцеся, расслабце шыю і плечы так, каб галава і рукі свабодна звісалі да падлогі. Дыхайце глыбей. Працягвайце рабіць гэта на працягу 1-2 хвілін. Затым павольна выпрастайцеся, рухайцеся асцярожна, каб не закружылася галава.
7. Супрацьстрэсавае, супакойвальнае дыханне. Павольна глыбока ўдых-ніце праз нос, на імгненне затрымайце дыханне, пасля чаго зрабіце выдых як можна павольней. Пастарайцеся ўявіць, што з кожным выдыхам напруга, стрэс, злосць выходзяць з вас, а з удыханнем уваходзяць супакой і ўпэўненасць.
8. Хвілінная рэлаксацыя: паслабце вугалкі вуснаў, затым усе мышцы твару, расслабце плечы. Засяродзьцеся на выразе свайго твару і стане цела: яны адлюстроўваюць вашы эмоцыі, думкі, унутраны стан. Расслабляйцеся ў любых сітуцыях, калі толькі адчуеце, што нешта ідзе не так, як вам хочацца.
9. Калі дазваляюць абставіны, дайце выхад мышачнай энергіі. Займіцеся якой-небудзь работай, лепш фізічнай (мыццё посуду, прыбіранне…). Не зашкодзяць умераныя заняткі спортам ці вандроўка. Любая дзейнасць, асабліва фізічная праца, у стрэсавай сітуацыі дапамагаюць знізіць унутраную напругу.
10. Уключыце спакойную музыку, тую, якую вы любіце. Пастарайцеся ўслухацца, сканцэнтравацца на ёй. Канцэнтрацыя на чымсьці адным, прыемным садзейнічае поўнай рэлаксацыі, выклікае станоўчыя эмоцыі.
11. Паразмаўляйце на любую аддаленую тэму з тым, хто знаходзіцца побач (суседам, сябрам па рабоце). Калі побач нікога, то патэлефануйце сябру. Гэта дапаможа прагнаць дрэнныя думкі і перажыванні, звязаныя са стрэсам.
12. Усміхайцеся як можна часцей! Смех—лепшыя лекі, якія асабліва добра дзейнічаюць супраць стрэсу. Уменне бачыць смешнае ва ўласных цяжкасцях—лепшы спосаб змяніць адносіны да праблемы. Да таго ж перавесці канфлікт у жарт—выдатны спосаб абяззброіць вашага апанента.
Пастарайцеся засвоіць ці перавесці ў звычку хаця б некаторыя з пералічаных прыёмаў, тыя, якія падыходзяць менавіта вам, і выкарыстоўвайце іх, зыходзячы з канкрэтнай сітуацыі.
Далей падзеі могуць развівацца ў двух накірунках: у першым—стрэсавая напруга паспяхова знятая; у другім—адбыўся пераход у востры стрэсавы стан, які можа праяўляцца адпаведнай рэакцыяй арганізма.
Выдзяляюць стадыі ў апошнім стане: псіхатраўмы ("псіхічны шок")—доўжыцца ад некалькіх гадзін да 2-3 сутак; стадыя дэзарганізацыі (самая небяспечная)—ад сутак да двух тыдняў (менавіта ў гэты перыяд адбываецца найбольшая колькасць суіцыдаў, калі чалавек любым спосабам жадае пазбавіцца ад інтэнсіўных адмоўных эмоцый); стадыя прыняцця (адаптацыя да страты)—ад некалькіх тыдняў да некалькіх месяцаў.
Для таго, каб пазбегнуць сур'ёзных наступстваў—панічных рэакцый, нервова-псіхічных парушэнняў, псіхасаматычных захворванняў, неабходна звярнуцца да спецыяліста—псіхолага ці псіхатэрапеўта.
Рэкамендацыі людзям, якія знаходзяцца побач з чалавекам, што перажыў псіхалагічную траўму: даць зразумець, што той, хто патрабуе дапамогі—не адзін, побач з ім ёсць блізкі чалавек; выслухаць і даць выказацца; акцэнтаваць увагу на пазітыве; пазбягаць любых выказванняў, якія могуць выклікаць пачуццё віны; не пакідаць аднаго.
Наталля ЧЫРКОВА, псіхолаг ЦРБ.